قالی تبریز: تفاوت بین نسخه‌ها

از ویکی‌فرش
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۴۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
{{Box|
 
−
[[پرونده:Writer-Computer-Feather-icone.png|45px]] نوشته [[عبدالحسین قاسم‌نژاد]]، ویراستی از این مقاله پیشتر با این شناسه نشر یافته‌ است: عبدالحسین قاسم‌نژاد. ۱۳۹۶. ''قالی تبریز''. معرفی فرش مناطق ایران. تهران: مرکز ملی فرش ایران.}}
 
 
{{جعبه اطلاعات فرش و قالی
 
{{جعبه اطلاعات فرش و قالی
 
|بالا = <!--عبارتی که در بالاترین سطر درون جعبه ظاهر می‌شود-->  
 
|بالا = <!--عبارتی که در بالاترین سطر درون جعبه ظاهر می‌شود-->  
سطر ۱۴: سطر ۱۲:
  
 
|خاستگاه = <!--کشور: استان: شهر--> {{پرچم|ایران}}: آذربایجان‌شرقی
 
|خاستگاه = <!--کشور: استان: شهر--> {{پرچم|ایران}}: آذربایجان‌شرقی
−
|رده = <!--شهری/ روستایی/ عشایری--> [[شهری]]
+
|رده = <!--شهری/ روستایی/ عشایری--> شهری
 
|نمونه برجسته =  
 
|نمونه برجسته =  
 
|طراحان نامدار =  
 
|طراحان نامدار =  
سطر ۲۲: سطر ۲۰:
  
 
|طرح‌های رایج = [[لچک و ترنج]]، [[افشان]]، [[گلدانی]]، [[شاه‌عباسی]]
 
|طرح‌های رایج = [[لچک و ترنج]]، [[افشان]]، [[گلدانی]]، [[شاه‌عباسی]]
 +
|طرح‌های بومی رایج = 
 
|نقش‌ها و نقش‌مایه‌های رایج =  
 
|نقش‌ها و نقش‌مایه‌های رایج =  
−
|اندازه‌های رایج = [[شش متری]]، [[نه متری]]، [[دوازده متری]]
+
|اندازه‌های رایج = شش متری، نه متری، دوازده متری
 
|رنگ‌های رایج = قرمز، کرم، نارنجی، زرد
 
|رنگ‌های رایج = قرمز، کرم، نارنجی، زرد
−
|شیوه رنگرزی = [[رنگرزی طبیعی|طبیعی]]، [[رنگرزی شیمیایی|شیمیایی]]
+
|شیوه رنگرزی = طبیعی، شیمیایی
 
|جنس پرز = [[پشم]]، [[ابریشم]]
 
|جنس پرز = [[پشم]]، [[ابریشم]]
 
|جنس تار و پود = [[پنبه]]، ابریشم
 
|جنس تار و پود = [[پنبه]]، ابریشم
−
|شیوه بافت = [[ترکی‌باف]]
+
|شیوه بافت = ترکی‌باف
−
|نوع گره = [[متقارن]] (ترکی)
+
|نوع گره = [[گره متقارن|متقارن]] (ترکی)
 
|رج‌شمار = ۴۰-۷۰ رج (در ۷ سانت)
 
|رج‌شمار = ۴۰-۷۰ رج (در ۷ سانت)
  
 
|توضیح افزوده =
 
|توضیح افزوده =
 
}}
 
}}
−
قالی تبریز یا فرش تبریز از فرش‌های سبک شهری است که در منطقه تبریز واقع در استان آذربایجان‌شرقی در شمال‌غرب ایران بافته می‌شود. در این قالی از گره متقارن با تار و پود پنبه‌ای و ابریشمی و پرز پشمی و ابریشمی استفاده شده است. لچک و ترنج، افشان، گلدانی و شاه‌عباسی از طرح‌های رایج و قرمز، عاجی، بژ، آبی و زرد از رنگ‌های رایج قالی تبریز است.
+
'''قالی تبریز''' یا '''فرش تبریز''' از فرش‌های سبک شهری است که در منطقه تبریز واقع در استان آذربایجان‌شرقی در شمال‌غرب ایران بافته می‌شود. در این قالی از گره متقارن با تار و پود پنبه‌ای و ابریشمی و پرز پشمی و ابریشمی استفاده شده است. لچک و ترنج، افشان، گلدانی و شاه‌عباسی از طرح‌های رایج و قرمز، عاجی، بژ، آبی و زرد از رنگ‌های رایج قالی تبریز است.
−
==تاریخچه==
+
==پیوست‌های مدخل قالی تبریز==
−
==مواد اولیه==
+
* [[قالی تبریز/معرفی فرش مناطق ایران]]
−
===تار، پود و پرز===
 
−
==ویژگی‌ بافت و ساختار==
 
−
===رنگ و رنگرزی===
 
−
===نقش، نقش‌مایه و طرح===
 
−
پیشینه طرح و نقش قالی ایران را می‌توان در نگارگری‌ها پی‌گرفت. دکتر «علی حصوری» در کتاب «فرش بر مینیاتور» کهن‌ترین نمونه منتسب به شهر تبریز را نگارگری از «مکتب تبریز» دانسته‌اند. این اثر فرانمایی نقشه‌ی لچک‌ترنجِ اندک ساده‌ای است وابسته به نخستین گام پیدایش نقشه‌های گردان، بر مینیاتوری کارِ «قاسم‌علی» یا به احتمالی «میرزاعلی»، نقاش نامی همان مکتب. این نگاره وابسته به نسخه‌ای از «یوسف و زلیخا»، به تاریخ 900 خ. در کتابخانه کاخ گلستان است.<ref>حصوری، ۱۳۷۶، ۱۰۶</ref><br>
 
−
نقش‌های سنتی در چندین گروه بنیادی و شماری زیرگروه وابخشیده می‌شوند. مهم‌ترین دلیل این گوناگونی نهادن نام هنرمند طراح بر روی نقشه و اثر بوده هرچند گاه خود طرح یا نقشه نیز نامی یکتا داشته است.<br>
 
−
طرح‌های بنیادی قالی تبریز: آثار باستانی، اسلیمی، افشان، تلفیقی، بندی، درختی، قابی، گل‌فرنگ، گلدانی، ماهی، محرابی.<br>
 
−
طرح‌های زیرگروه قالی تبریز: اسلیمی ترنج‌دار (افشان ترنج)، اعلاباف، بنام، بوته‌ای، پورنامی، جواد قلم، چهارفصل، حاج قلی نامی، خشتی (قاب‌قابی)، خیابانی، درختی، شاه‌عباسی افشان، شکارگاه، شیرفر، عماد، قره باغی، گلدانی، گل رز تبریز، گنبد، ماهی.<br>
 
−
طرح‌های بیان شده در بالا جدا از گوناگونی در صورت‌بافی، منظره‌بافی و مینیاتور‌بافی است که سالیانی گسترش یافته و رو به فزونی داشته. همین ویژگی درباره شمار رنگ در قالی تبریز پابرجاست به گونه‌ای که از 25 تا 90 فام بیان شده است.<ref>حسن‌پور نامی، 1379، 17-19 و 60-61</ref><br>
 
−
در دو دهه گذشته شکوفایی در رنگ آمیزی قالی تبریز شکل گرفت بدین‌سان از رنگ برای ژرفنمایی، فضاسازی و یکسان سازی گستره‌ی قالی، ایجاد سایه روشن و دورگیری نقش‌مایه‌ها (به کمک ابریشم خام) بهره گرفته شد.<ref>طاهباز، 1387، 75-76</ref> رنگ‌بندی قالی تبریز در سه گروه وابخشیده می‌شوند؛ دارای تباین رنگی بالا، تباین رنگی میانه و تباین رنگی نزدیک به هم که به «کهنه رنگ» شناخته می‌شود.<ref>اقبالی، 1392، 165</ref> تبریزیان در موج نخست تولید قالی، به دلیل آنکه مشتریان‌شان خواهان قالی‌های «عتیقه» و «کهنه» بودند، با آزمون و خطا توانستند قالی‌های نوباف که رنگ پرمایه‌ای داشتند را بسان آن قالی‌ها دارای رنگ‌هایی بدون درخشندگی و مات ارائه دهند.<ref>ادواردز، 1368، 67)</ref> این روش که همچنان برای قالی‌های صادراتی ایران به کار گرفته می‌شود را «کهنه نما» گفته و میراثی از بازرگانان تبریزی است.<br>
 
−
پنداشته می‌شود سرچشمه این گوناگونی از آنجایی است که سنت طرح و نقش قالی تبریز از گذشته‌های دور وابستگی به اصفهان و هرات داشته<ref>حصوری، 1396، 223</ref> و در سده گذشته نیز گاه بخشی از طرح یک شهر را با بخش دیگری از شهری دیگر بسان نقشه‌ای نوین بافته و تولید می‌کردند.<ref>حشمتی رضوی، 1380، 40</ref> افزون بر چنین طرح‌هایی؛ با گشایش «مدرسه صنایع مستظرفه» (1297 – 1307 خ.) که اداره‌ی آن را استاد «میرمصور» به همراه هنرمندانی چون «رسام ارژنگی» و «عبداله باقری» به دست داشت، شاگردانی پرورش یافتند که در سالیان پسین خود هنرمندان نامیِ طراحی قالی شدند. «احمد عماد» و «میرزا تقی خیابانی» از آن جمله‌اند<ref>امید، 1334، 113؛ صوراسرافیل، 1381، 372</ref> و همان‌گونه که پیشتر بیان شد آثار به نام خودشان در بازار تبریز شناخته می‌شود. چهار دهه پس از پایان کار مدرسه صنایع مستظرفه، «هنرستان هنرهای زیبای تبریز» با همراهی استاد «عبداله باقری» آموزش فنون طراحی سنتی در گرایش قالی و تذهیب را باردیگر آغاز کرد. افرادی چون «کریم صفایی» و «علی کوهپایه حقی» از طراحان نام آشنای تبریز دانش‌آموختگان این هنرستان به شمار می‌آیند.<ref>حسن‌پور نامی، 1379، 14</ref>
 
  
−
===ویژگی‌های بافت===
 
 
==نگارخانه==
 
==نگارخانه==
−
==مطالعه بیشتر==
+
<gallery>
−
==پانویس==
+
پرونده:Tabriz Carpet 1-WikiRug.jpg|بی‌قاب|فرش تبریز.  قرن ۱۹. حاج جلیلی
−
{{پانویس}}
+
پرونده:Tabriz Carpet 1-Christies-WikiRug.jpg|بی‌قاب|فرش تبریز.  ۱۸۹۰
−
==منابع==
+
پرونده:Tabriz Carpet 2-Christies-WikiRug.jpg|بی‌قاب|فرش تبریز.  ۱۸۹۰
 +
پرونده:Tabriz Carpet 3-Christies-WikiRug.jpg|بی‌قاب|فرش تبریز. قرن ۱۹
 +
پرونده:Tabriz Carpet 1-Sothbys-WikiRug.jpg|بی‌قاب|فرش تبریز.  ۱۹۰۰. حاج جلیلی
 +
پرونده:Tabriz Carpet 2-Sothbys-WikiRug.jpg|بی‌قاب|فرش تبریز. قرن ۲۰
 +
پرونده:Tabriz Carpet 3-Sothbys-WikiRug.jpg|بی‌قاب|فرش تبریز.  قرن ۲۰. پتاگ
 +
پرونده:Tabriz Carpet 5-Sothbys-WikiRug.jpg|بی‌قاب|فرش تبریز.  ۱۹۲۰. پتاگ
 +
</gallery>
 +
 
 +
{{فرش‌های ایران}}
 +
{{پاک‌کن}}
 +
{{طرح‌های فرش}}
 +
{{پاک‌کن}}
 +
 
 
{{ترتیب‌پیش‌فرض:تبریز، قالی}}
 
{{ترتیب‌پیش‌فرض:تبریز، قالی}}
 
[[رده:فرش‌های ایران]]
 
[[رده:فرش‌های ایران]]
 
[[en:Tabriz_Rug]]
 
[[en:Tabriz_Rug]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ مرداد ۱۳۹۹، ساعت ۱۴:۱۲

قالی تبریز
Tabriz-Rugs-Rugman-Collection.jpg
طرحی از قالی تبریز - مجموعهٔ راگمن (Rugman)
اطلاعات کلی
نام قالی تبریز
نام (En) Tabriz Rug
نام‌(های) دیگر فرش تبریز
خاستگاه  ایران: آذربایجان‌شرقی
رده شهری
ویژگی‌های فنی
طرح‌های رایج لچک و ترنج، افشان، گلدانی، شاه‌عباسی
اندازه‌های رایج شش متری، نه متری، دوازده متری
رنگ‌های رایج قرمز، کرم، نارنجی، زرد
شیوه رنگرزی طبیعی، شیمیایی
جنس پرز پشم، ابریشم
جنس تار و پود پنبه، ابریشم
شیوه بافت ترکی‌باف
نوع گره متقارن (ترکی)
رج‌شمار ۴۰-۷۰ رج (در ۷ سانت)


قالی تبریز یا فرش تبریز از فرش‌های سبک شهری است که در منطقه تبریز واقع در استان آذربایجان‌شرقی در شمال‌غرب ایران بافته می‌شود. در این قالی از گره متقارن با تار و پود پنبه‌ای و ابریشمی و پرز پشمی و ابریشمی استفاده شده است. لچک و ترنج، افشان، گلدانی و شاه‌عباسی از طرح‌های رایج و قرمز، عاجی، بژ، آبی و زرد از رنگ‌های رایج قالی تبریز است.

پیوست‌های مدخل قالی تبریز

نگارخانه

  • Tabriz Carpet 1-WikiRug.jpg

    فرش تبریز. قرن ۱۹. حاج جلیلی

  • فرش تبریز. ۱۸۹۰

  • فرش تبریز. ۱۸۹۰

  • فرش تبریز. قرن ۱۹

  • فرش تبریز. ۱۹۰۰. حاج جلیلی

  • فرش تبریز. قرن ۲۰

  • فرش تبریز. قرن ۲۰. پتاگ

  • فرش تبریز. ۱۹۲۰. پتاگ

برگرفته از «https://fa.wikirug.org/wiki/index.php?title=قالی_تبریز&oldid=28059»