طرح فرش
| طرح فرش | |
|---|---|
 جدول طرح فرش. با کلیک روی هر تصویر مرورگر طرح مناسب را بارگیری می‌کند. از مکان‌نما برای مشخص شدن نام طرح فرش استفاده کنید. جدول طرح فرش توسط نیلوفر علیپور و مریم قنبری عدیوی ایجاد شده است. جدول طرح فرش دارای حق تکثیر WikiRug.org است و حقوق ویکی‌فرش محفوظ است.©Wiki Rug 2020 | |
| اطلاعات کلی | |
| نام | طرح فرش |
| نام (En) | Carpet Design |
| خاستگاه |
 ایران |
| رده | شهری، روستایی، عشایری |
| طرح رایج | آثار باستانی و ابنیه اسلامی، شاه‌عباسی، اسلیمی، اقتباسی، افشان، واگیره‌ای (بندی)، بته‌ای، درختی، ترکمن، شکارگاهی، گل فرنگ، قابی (خشتی)، گلدانی، ماهی درهم، محرابی، محرمات، هندسی، ایلی و عشایری، تلفیقی، لچک و ترنج |
فرش‌های هر منطقه دارای طرح‌های گوناگونی است و طراحان سنتی تعریف خاصی برای طرح دارند. به اعتقاد آنان طرح عبارت است از ترسیم کلی و مدادی نقوش روی کاغذ که پس از پیاده‌شدن و انتقال روی کاغذی دیگر یا کاغذ شطرنجی و اجرای نهایی توام با رنگ‌گذاری و پردازش، به آن نقش اطلاق می‌نمایند.[۱]
تعریف
دایره‌المعارف هنر
«طرح (design) در گذشته، معنای این واژه محدود بود به ترسیم مقدماتی انگاری که به ذهن هنرمند می‌آید ولی امروزه طراحی در معنایی وسیع‌تر از ترسیم به کار برده می‌شود و بر روند ساماندهی عناصری چون خط، شکل، رنگ، بافت و فضا با تکیه بر اصول طرح دلالت دارد. این اصول بر حسب ویژگی‌های هر یک از قالی‌های هنری کمابیش تغییر می‌کنند. با این حال تعادل، ریتم، تناسب و هماهنگی را عام‌ترین اصول طرح می‌دانند. نکته قابل توجه آن‌که وحدت شرط اساسی هر طرح محسوب می‌شود.»[۲]
دسته‌بندی
قالی‌های مناطق طرح‌های مختلفی دارند. این طرح‌ها با توجه به نظر صاحب‌نظران و کارشناسان این حوزه به دسته‌های گوناگونی تقسیم شده است.
دسته‌بندی سیسیل ادواردز در کتاب قالی ایران
«قالی ایرانی به طور طبیعی به دو نوع یا دو سبک کاملا متفاوت که به آسانی قابل تمیز و تشخیص است تقسیم می‌شود: طرح‌هایی که از خظوظ مستقیم تشکیل شده است (طرح شکسته)و طرح‌هایی که از خظوط منحنی تشکیل یافته است (طرح گردان).»[۳] «صورتی از این طرح‌ها در زمینه متن قالی عبارتند از: هراتی، بته‌ای (کاج یا نخل)، خرچنگی، گل حنایی، لچک ترنجی، میناخانی، شاه‌عباسی، بیدمجنون، جوشقانی.»[۴]
دسته‌بندی شرکت سهامی فرش ایران
بر اساس طبقه‌بندی شرکت سهامی فرش ایران کلیه طرح‌های فرش ایران به ۱۹ گروه اصلی طبقه‌بندی و هر یک نیز به چند شاخه کوچک‌تر تقسیم می‌شوند که عبارتند از: آثار باستانی و ابنیه اسلامی، شاه‌عباسی، اسلیمی، اقتباسی، افشان، واگیره‌ای (بندی)، بته‌ای (بته جقه)، درختی، ترکمن، شکارگاهی، گل فرنگ، قابی (خشتی)، گلدانی، ماهی درهم، محرابی، محرمات، هندسی، ایلی و عشایری، تلفیقی.[۵]
دسته‌بندی تورج ژوله در کتاب پژوهشی در فرش ایران
تورج ژوله بعد از معرفی طبقه‌بندی شرکت سهامی فرش طرح‌ها و نقوش فرش ایران که توسط پژوهندگان ایرانی انجام یافته را معرفی می‌کند که عبارتند از: گلستان، لچک و ترنج، شکارگاه (شکارگاهی)، هراتی (ماهی درهم)، محرمات، بته‌ای (بته‌جقه)، گل‌فرنگ (گل رز) و گل سرخ ایرانی، اقتباسی، تصویری، محرابی، s مانند، دوست کامی، سه گوشه‌های پیوسته، مرغی-قوچگی با طلسم باران‌خواهی، درخت سرو یا درخت زندگی، اسلیمی و ختایی.[۶]
دسته‌بندی بیژن اربابی
طبقه‌بندی پیشنهادی طرح‌های فرش ایران به این شرح است: لچک و ترنج (از این منظر طرح ترنج‌دار یا لچک‌دار را نیز زیرمجموعه طرج لچک و ترنج قرار داد)، افشان، محرابی، محرمات، خشتی، قابی یا بندی، واگیره، تلفیقی.[۷]
پیوست‌های مدخل طرح فرش
مطالعه بیشتر
پانویس
منابع
- ادواردز، سیسیل. ۱۹۴۸. قالی ایران. مهین‌دخت صبا. تهران: انجمن دوستداران کتاب.
- پاکباز، رویین. ۱۳۸۷. دایره‌المعارف هنر. تهران: فرهنگ معاصر.
- ژوله، تورج. ۱۳۸۱. پژوهشی در فرش ایران. تهران: یساولی.
- اربابی، بیژن. ۱۳۸۷. «ارزیابی شیوه‌های طبقه‌بندی طرح و نقش فرش ایران». گلجام. شماره ۱۱.
