دستور، فقره یا اُرنَک
نوشتهٔ عبدالحسین قاسم‌نژاد.بانوان بافنده مناطق روستایی و گاه عشایر ایران در گذشته و پیش از فراگیری نقشه‌های کاغذی از الگویی بافته شده بهره می‌گرفتند که به آنها دستور، فقره یا اُرنَک گفته می‌شود.
توصیف
این الگوهای بافته شده به طور معمول در مقیاس یک‌چهارم قالی بوده است که تمام چهار جزء اصلی قالی (حاشیه، متن، لچک و ترنج) در آن بوده است. جالب آنکه، این اجزا به صورت فشرده در کنار هم بافته می‌شدند. همچنین در قالی‌هایی که نقش‌مایه‌ها به صورت تکرار شونده در کنار هم جای داشتند، تنها آن بخش تکرار شونده را می‌بافتند و دستور نه به صورت یک مستطیل که به صورت پلکانی و نامنظم بافته می‌شد.
شیوه استفاده از دستور به این صورت بوده که بافنده بر مبنای خوانش گره‌ها یک به یک آنها را می‌بافته و هنگامی که بافته به نیمه می‌رسید ادامه بافت را به صورت قرینه انجام می‌داد. دو دیگر؛ بافندگان برای آنکه خوانش گره‌ها آسان باشد، پشت دستور را در مقابل خود قرار می‌دادند تا شمارش گره‌ها درست باشد.
امروزه بسیاری از دستورها کاربردی نداشته و بافندگان از نقشه استفاده می‌کنند اما همین بافته‌ها به دلیل قدمت و ویژگی‌های زیباشناختی در بین خریداران قالی دنیا بسیار خواهان دارند. در ایران بیشترین مناطقی که از آنها دستور استفاده می‌شده مناطق غربی و ساکنین مجاور رشته کوه زاگرس هستند به ویژه کردهای بیجار، بختیاری‌ها و لرهای نهاوند.
منابع
قاسم‌نژاد، عبدالحسین. ۱۴۰۱.