سوراخ شدگی
نوشتهٔ حمید کارگر. ویراستی از این مقاله پیشتر با این شناسه نشر یافته است: حمید کارگر. ۱۳۹۲. «سوراخ شدگی». طره؛ مجله فرش دست‌باف ایران. شماره ۲.| سوراخ شدگی | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کلی | |
| نام | سوراخ شدگی |
| نشانه‌ها | سوراخ‌های کوچک در فرش |
| علت‌ها | کم‌دقتی در دوخت پس از پایین‌کشی، استفاده از چنگک |
سوراخ شدگی یکی از عیوب و نواقص فرش است که در این عیب سوراخ‌های کوچکی در فرش پدید می‌آید که چاره‌ای جز رفوی آن‌ها پس از پایان بافت فرش وجود ندارد.
تعریف
سوراخ شدن فرش در دو حالت رخ می‌دهد:
- به هنگام بافت
اگر فرش را به پشت پهن کنیم، گاه می‌بینیم در نقاطی که معمولا در یک ردیف نیز قرار دارند چله‌ها و پودها از هم فاصله پیدا کرده و فضایی مانند یک سوراخ پدید آمده است. علت ایجاد این ردیف از سوراخ‌ها کم‌دقتی در دوخت پس از پایین‌کشی فرش از روی دار است و در فرش‌های مناطق فارسی‌باف روی می‌دهد.
در مناطقی که بافت فرش به روش چله‌کشی فارسی انجام می‌شود، پس از بافته‌شدن مقداری از فرش، برای سهولت در کار بافت و قرار گرفتن بخش‌های بافته شده در برابر دید بافنده، بخش بافته شده را پایین می‌کشند و با استفاده از نخی محکم و سوزنی بزرگ یا با تسمه‌های چرمی و میخ آن را به زیر دار می‌دوزند.
اگر در این روش از نخ و سوزن یا میخ و تسمه به درستی استفاده نشود، سوراخ‌های کوچکی در فرش پدید می‌آید که چاره‌ای جز رفوی آن‌ها پس از پایان بافت فرش وجود ندارد.
در این روش، در دارهای چوبی روی بخش پایین کشیده شده فرش نواری چرمی رار داده و بر آن میخ می‌کوبند. (استفاده نکردن از چرم موجب عبور ته میخ‌ها از چله‌ها خواهد شد.) فاصله میان میخ‌ها نباید زیاد باشد تا بتوانند فرش را محکم نگاه دارند. از سویی، پر تعداد بودن میخ‌ها ممکن است موجب پارگی چله‌ها شود.
فاصله‌دار بودن محل دوخت یا میخ‌ها باعث می‌شود که فشار چله‌ها بر نقاط کمتری وارد شود و این کشش به سوراخ شدن فرش می‌انجامد. اگر کشش افزایش یابد، پاره‌شدن فرش ناگزیر خواهد بود.
گفتنی است استفاده از میخ آهنی که قابلیت زنگ زدن دارد ممکن است به پوسیدگی فرش نیز بینجامد. بنابراین بهتر است از میخ فولادی گالوانیزه استفاده شود.
برای رفع مشکل سوراخ شدگی فرش بر اثر دوخت، بایسته است در پایان بافت چله‌ها را به کمک درفش در بخش‌های سوراخ شده به هم نزدیک کرد.
به کارگیری دارهای جدید نیز که «تلفیقی» خوانده می‌شوند از سوراخ شدن فرش پیشگیری می‌کند. سازوکار دارهای جدید این‌گونه است که فرش هنگام پایین کشی در سمت زیر دار میان دو میله فلزی و یک چوب گلابی شکل گیر کرده و سوراخ نمی‌شود.
- پس از بافت
گاهی هنگام جابه‌جایی عدل‌های فرش از چنگک استفاده می‌شود. اگر در استفاده از چنگک دقت نشود، در فرش‌ها سوراخ‌هایی پدید می‌آید.
گفتنی است استفاده و نگهداری نادرست از فرش دست‌باف و قرار دادن فرش در معرض وسایل آسیب‌رسان نیز به سوراخ شدن فرش می‌انجامد و ناگزیر باید این دست‌بافته‌ها را رفو کرد.
منابع
- کارگر، حمید. ۱۳۹۲. «سوراخ شدگی». طره؛ مجله فرش دست‌باف ایران. شماره ۲.