موزه فرش ایران
| موزه فرش ایران | |
|---|---|
 | |
 | |
| اطلاعات کلی | |
| نام | موزه فرش ایران |
| نام (En) | Carpet Museum of Iran |
| مکان | ایران: تهران |
| رده | دولتی |
| سال تاسیس | ۱۳۵۶ |
| معمار | عبدالعزیز فرمانفرماییان |
موزه فرش ایران نهادی دولتی است که با هدف شناساندن تاریخ هنر-صنعت فرش خاصه فرش ایرانی در ۲۲ بهمن‌ماه ۱۳۵۶ در تهران گشوده شده است. فرشهای این موزه شامل ۱۳۵ قطعه از فرشهای مناطق مختلف ایران مانند اصفهان، تبریز، کرمان، اراک و همدان و... است که در طبقه همکف موزه برای نمایش عمومی در نظر گرفته شده است.
تاریخچه
ساختمان موزه فرش ایران در گوشه شمال غربی پارک لاله در تهران در فضایی به وسعت ۱۸۰۰۰متر مربع با الهام از عناصر ایرانی ساخته شده است . این موزه در سال ۱۳۴۰ خورشیدی به صورت ناتمام به منظور گالری فرش ساخته شد و ۱۵ سال به صورت متروکه باقی ماند و سپس در اوایل سال ۱۳۵۵ خورشیدی کار تعمیرات و تغییرات کلی آن آغاز و در روز ۲۲ بهمن ماه سال ۱۳۵۶ خورشیدی رسماً افتتاح شد. موزه فرش را می‌توان جز کارهای تاریخ گرای عبدالعزیز فرمانفرماییان دانست. فرمانفرمائیان با رجوع به معماری سنتی ایران درصدد آشتی دادن معماری مدرن با مفاهیم ایرانی است . البته در تجربه بنای موزه فرش ، این‌بار به سراغ زیگورات چغازنبیل و با برداشت از فرم دار قالی، با پوششی مدرن درپی خلق صورتی آشنا است.
نمازخانه فکر ایجاد نمازخانه وقتی به ذهن کامران دیبا خطور کرد که کارگران ساختمان موزه و برخی از رهگذران در این محوطه نماز می گزارند، امادر جهت غلط ایشان از روحانی یکی از مساجد محل خواست جهت قبله را تعیین کند . وقتی جهت درست تعیین شد به فکر ایجاد یک فضای خلوت افتاد که دور از هیاهوی خیابان برای نمازگزاران و هم چنین یک قبله نما درون گرای بزرگ باشد . مکانی مجزا از محیط پارک و مکانی آرام بخش معنوی جهت اقامه بنا نمود . از بهترین فرمهای خالصی که پتانسیل خلق چنین مکانی را دارد ، فرم مکعب مربع است و این فرم به کرات در فضاهای مقدس سایر تمدن ها به خصوص در معماری مساجد جهان اسلام به کار رفته است . این سازه را در دو پوسته طراحی کرده است : پوسته بیرونی مماس و مرتبط با پیاده راه موزه و پوسته داخلی در جهت قبله است که با شکافی این جهت خط عمودی میسازد که انتهای آن رو به آسمان است . حوضچه های وضو در دو نبش چهارراه و پیاده راه موزه ، نمازخانه ،پله های و درودی به موزه فرش در خاتمه دروازه و رو به پارک است . حجم نمازخانه از دو مکعب تو درتو تشکیل شده است . مکعب بیرونی در ابعاد 9×9 متر در راستای شرقی و غربی ،مکعب داخلی همسان ، مکعب بیرونی در ابعاد 6×6 متردر راستای شمال شرقی جنوب غربی در راستای قبله طراحی شده است .
مجموعه‌های فرش
فضای داخلی موزه از دو تالار (نمایشگاه دائم و نمایشگاه موقت) جهت نمایش انواع مختلف قالیها و گلیم‌ها و فضاهای جنبی آن تشکیل شده است.
نمایشگاه دائمی موزه در طبقه همکف قرار دارد و مساحت آن در حدود ۲۴۰۰ متر مربع است . در محوطه نمایشگاه دائم محوطه‌ای طراحی شده که در آن یک دستگاه قالیبافی از نوع عمودی (معروف به تبریزی) قرار دارد و هنرمند قالی‌باف در حال نمایش شیوه‌های مختلف بافت قالی است.
پژوهش در سوابق، تحولات و کیفیت تاریخی هنر و صنعت فرش، خاصه در ایران، گردآوری و خریداری نمونه‌های انواع قالیهای دستباف ایرانی و برگزاری نمایشگاه‌های موقت از فرش ایران و سایر نقاط جهان، از اهداف موزه به شمار می‌آید. در موزه فرش انواع گلیم‌ها و فرشهای دستباف، با توجه به مرغوبیت و قدمت آنها و با در نظر گرفتن ویژگیهای قالی ایران از لحاظ رنگ‌آمیزی، طرح و نقش، بافت و تنوع مناطق قالیبافی حفظو نگهداری می‌شود.
مجموعه موزه فرش ایران که شامل با ارزش‌ترین نمونه‌های قالی ایران، بافت مراکز مهم قالیبافی نظیر تبریز، اصفهان، کاشان، خراسان، کردستان، ساروق، فراهان، کرمان، تهران، عشایر بزرگ قشقایی و بختیاری، یزد، قزوین، بلوچ و سمنان است.
مجموعه آرشیو موزه فرش ایران که شامل نمونه‌های قالی ایران از قرن دهم هجری قمری تا دوره معاصر است، از منابع غنی تحقیقی برای پژوهشگران و هنردوستان به شمار می‌آید.
معمولاً در حدود ۱۱۰ قطعه از شاهکارهای قالی ایران، بافت مراکز مهم در تالار طبقه همکف به معرض نمایش گذاشته می‌شود.
تالار همکف موزه به بهترین شکل چیدمان شده است. برحسب مناطق مختلف قالیبافی از آذربایجان شروع می‌شود و در مناطق عشایری قشقایی و بختیاری به پایان می‌رسد.
کتابخانه
در کتابخانه موزه حدود ۳۵۰۰ جلد کتاب به زبان‌های فارسی، عربی، فرانسه، انگلیسی و آلمانی در اختیار هنردوستان و پژوهشگران قرار می‌گیرد. همچنین بهترین کتاب‌ها و نشریات و تحقیقات مربوط به فرش ایران و قالیهای مشرق زمین و کتاب‌ها در زمینه مذهب، هنر، تاریخ و ادبیات ایران در کتابخانه موزه موجود است.
نمایشگاه‌ها
نمایشگاه اصلی موزه فرش ایران با بخش منطقه جغرافیایی آذربایجان شروع می شود که در این قسمت 14 قطعه فرش بافت تبریز و هریس از دوره صفویه تا معاصر به نمایش گذاشته شده است . منطقه ی آذربایجان به دلیل وسعت مراتع ، زمینهای کشاورزی و آب و هوای مناسب و طبیعی کوهستانی همواره در تولید قالی از موقعیتی ممتاز بهرمند بوده است . شهر تبریز در میان کلیه مراکز قالیبافی این خطه دارای مقام و اعتبار به سزایی است . بخصوص در زمان حکومت صفویان با ایجاد کارگاههای بزرگ قالیبافی ، باتفندگان طراز اول در این شهر گرد آمدند و به بافت فرشهای بسیار نفیسی پرداختند که امروزه بسیاری از آنها زینت بخش موزه ها ی بزرگ جهان است . در واقع پس از انتقال پایتخت صفویان از هرات به تبریز ، دومین مکتب هنری ایران ( مکتب بنیان نهاده شد .
ویژگیهای بافت در قالی های آذربایجان
در میان ویژگیهای مشترک تمامی قالیها ی آذربایجان گره ترکی بیش از همه مورد توجه است . مهمترین اندازه قالی های شهری باف آذربایجان 3×2 و 4×3 است . ابعاد کوچکتر اغلب در قالیهای قدیم آن دیده می شود . کلیه فرشهایشهری باف آذربایجان دارای پرز پشمی یا ابریشمی هستند و برای تار و پود آنها ، از قدیم هم نخ پنبه و نخ ابریشم مورد استفاده قرار می گرفته است .
در اینجا به معرفی یک تخته قالی منحصر بفرددر تمایشگاه موزه بعنوان شاهنامه از کارگاه کهنموئی پرداخته می شود .
شماره اموال : 190 نوع فرش : قالی نقشه : قابقابی تصویری اندازه : 356×425 سانتی متر مقدار گره : 50 گره در هفت سانتی متر تاریخ بافت : 1220 ه. ق. نوع گره : متقارن جنس تار : نخ جنس پود : نخ جنس پرز : پشم کارگاه : دارای کتیبه " فرمایش زواران ز کارخانه کهنموئی "
شرح اثر : در زمینه ی قالی 25 قاب با داستان های حماسی شاهنامه فردوسی که حد فاصل قابها ابیاتی از اشعار با موضوع مرتبط نقش بسته است .
کارگاه‌ها
در سال 1398 برگزار شد : تقویم برگزاری کارگاههای تخصصی موزه فرش ایران با همکاری انجمن علمی فرش ایران ردیف سخنران موضوع تاریخ برگزاری ساعت 1 خانم ندا ملکوتی معرفی فن شناسی الیاف گلابتون تولید شده در دوره پهلوی دوشنبه 22 مهر 14- 16 2 خانم ماندانا رافتی معارفه کتاب :تاملی در ماهیت تزئینات معماری مجموعه کاخ گلستان در آینه زمان دوشنبه 29 مهر 14- 16 3 آقای یوسف صمدی بهرامی مفهوم نقوش در دستبافته های عشایری یکشنبه 12 آبان 14- 16 4 آقای عبدالحسین قاسم نژاد پژوهشی باستان شناسانه در زیراندازبافی ایران دوشنبه 13 آبان 14- 16 5 آقای دکتر سید علی مجابی معرفی فرش ها و گلیم های کتابخانه و موزه ی کویون اوغلو و جامع صاحب عطا قونیه دوشنبه 20 آبان 14- 16 6 خانم دکتر الهه ایمانی تبیین جایگاه فرش دستباف در مقابل تولیدات روبه رشد فرش ماشینی شنبه 25 آبان 14- 16 7 آقای دکتر سید جلال الدین بصام پشم را بیشتر بشناسیم دوشنبه 27 آبان 14- 16 8 آقای دکتر سیدمحمد مهدی میرزا امینی نقد و بررسی تحصیلات تکمیلی فرش دستباف دوشنبه 4 آذر 14- 16 9 آقای دکتر سید علی مجابی معرفی مهمترین فرش های موزه تورک و اسلام استانبول شنبه 9 آذر 14- 16 10 خانم زهرا عرفانی طراحی گل و مرغ در فرش دوشنبه 11 آذر 14- 16 11 خانم فرنوش ایرانمنش مطالعه و بررسی سیر تحول طرح و نقش قالی ناظم دوشنبه 18 آذر 14- 16 12 آقای دکتر بیژن اربابی شیوه های ارزیابی و ارزشیابی فرش دستباف دوشنبه 25 آذر 14- 16 13 آقای مهدی ابراهیمی رقابت پذیری محیط کسب و کار از طریق علائم تجاری ( برند فرش دستباف ) دوشنبه 2 دی 14- 16 14 آقای دکتر حمید کارگر تبلیغات و بازاریابی برای فرش دستباف ایران دوشنبه 9 دی 14- 16 15 خانم سمیه صالحی شناسایی و تحلیل شاخصه های اصالت قالی سلطان آباد بر مبنای بافت، رنگ، طرح و نقشه (با تاکید بر نمونه های موجود در مجموعه ها و موزه ها) شنبه 14 دی 14- 16 آقای عبدالحسین قاسم نژاد ویژگی ها و کاستی های رنگرزی طبیعی دوشنبه 16 دی 14- 16 16 خانم لعیا خسروی بررسی طرح های فرش های قاجار دوشنبه 23 دی 14- 16 خانم نگار کابلو بررسی نقش اژدها و مار در دستبافته های ایران 17 آقای تورج ژوله فرش هرات دوشنبه 30 دی 14- 16 18 خانم فائزه قادری قالی های قشقایی دوشنبه 7 بهمن 14- 16 19 آقای علی دادخواه مشترکات و تفاوت های فرم و نقش مایه در هنرهای سنتی دوشنبه 14 بهمن 14- 16
نشست‌ها
نگارخانه
نمای بیرونی
ورودی
طبقه همکف
طبقه همکف
طبقه همکف
طبقه همکف
کتابخانه
کتابخانه
