کیسی
نوشته حمید کارگر، ویراستی از این مقاله پیشتر با این شناسه نشر یافته است: حمید کارگر. ۱۳۹۳. «رگه‌دار شدن». شماره ۷-۸، طره؛ مجله فرش دست‌باف ایران.| کیسی | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کلی | |
| نام | کیسی |
| نشانه‌ها | برآمدن قسمتی از یک فرش |
| علت‌ها | سهل‌انگاری به هنگام بافت |
کیسی یکی از عیوب و نواقص فرش است که در این عیب قسمتی از قرش برآمده است.
تعریف
برآمدن قسمتی از یک فرش از عیوب رایجی است که گاه درنتیجه سهل‌انگاری به هنگام بافت رخ می‌دهد. این عیب باعث می‌شود که فرش در محل کیسی به خوبی روی زمین قرار نگیرد و اضافه به نظر برسد. در این حالت اگر فرش را روی سطج هموار پهن کنیم، بیشتر قسمت‌ها صاف و یکنواخت روی زمین می‌خواباد؛ اما قسمت‌های دارای کیسی برجسته می‌شود و بالا می‌آید یا مانند کاسه گود می‌شود. به بیان دیگر، کیسی به معنای قرار نگرفتن یکنواحت سطح فرش در کناره‌ها یا در وسط بر یک سطح صاف است که در این حالت بالازدگی‌ها در خود فرش جاسازی شده است. فرشی که دارای عیب کیسی باشد جدا از آن‌که ظاهر خوبی ندارد در محل کیسی بیشتر در معرض ساییدگی و فرسایش قرار می‌گیرد و پرزهای آن قسمت زودتر از بین می‌رود.
علل پیدایش کیسی
این عیب با توجه به این‌که در کجای فرش قرار دارد می‌تواند علت‌هایی متفاوت داشته باشد، اما معمولا ناشی از عوامل زیر است:
۱. مدور نبودن همه یا بخشی از سر دار و زیر دار:
این مشکل معمولا در دارهایی دیده می‌شود که چارچوب آن‌ها چوبی است. استفاده از چوب‌هایی که یک‌دست و صاف نباشد و در برخی قسمت‌ها زائده‌هایی همچون گره یا فرورفتگی‌هایی داشته باشد موجب می‌شود تا چله‌ها در یک سطح صاف قرار نگیرد و پستی و بلندی داشته باشد. بافته شدن فرش روی چنین چله‌هایی منجر به بروز کیسی خواهد شد.
یکسان نبودن شکل و قطر دو سوی زیر دار در دارهای آذری و کرمانی یا قرار گرفتن جسمی زائد (مانند سرپرزهای اضافه در حین بافت) نیز موجب برجستگی در یک قسمت و در نتیجه بروز این عیب خواهد شد.
۲. مهارت نداشتن در چله‌کشی:
اگر چله‌کشی ماهرانه نباشد و چله‌ها یکنواخت کشیده نشود و تحت فشار یکسانی نباشد، شل بودن بخش‌هایی از چله‌ها به هنگام بافت عیب کیسی را پدید خواهد آورد.
۳. قوس برداشتن سر دار یا زیر دار:
خم شدن و قوس برداشتن سر دار یا زیر دار در طول مدت بافت و تحت کشش چله‌ها نیز ممکن است موجب شل شدن چله‌ها در وسط فرش و بروز این عیب شود.
۴. افزایش فشار بر وسط فرش در دارهای گردان:
در دارهای گردان (کرمانی) بخش‌های بافته شده فرش به دور زیر دار پیچیده می‌شود. در این حالت معمولا پرزها در کناره‌های فرش فضای خالی برای حرکت دارند و درنتیجه ممکن است قطر زیر دار در طرفین کمتر از وسط باشد، زیرا پرزهای وسط جایی برای حرکت و بازشدن ندارند. درنتیجه به تدریج و با افزایش مقدار پایین‌کشی اختلاف بین وسط و کناره‌ها افزایش می‌یابد و موجب بروز عیب کیسی در طول فرش می‌شود.
۵. بی‌دقتی به هنگام پایین‌کشی در فرش‌های فارسی‌باف:
اگر هنگام پایین‌کشی در محل اتصال فرش به زیر دار و در محل دوخت جمع‌شدگی رخ دهد، به عیب کیسی منجر خواهد شد.
افزون‌بر این‌ها عوامل متعدد دیگری نیز ممکن است موجب پیدایش عیب کیسی شوند که از آن جمله‌اند:
- ناهمگن بودن خامه‌ها در رنگ‌های مختلف؛
- ضخیم یا نازک شدن پودها در قسمت‌هایی از فرش؛
- کم دقتی در پودگذاری (شل یا سفت کشیدن پود ضخیم، بی‌دقتی در خواباندن پود نازک)؛
- ناهماهنگی خامه مصرفی در قسمت‌های مختلف فرش از نظر جنس، تاب و لا؛
- پخش و واریز نکردن دقیق چله‌ها در ناحیه گلیم‌بافی (پیش از شروع بافت)؛
به کار بردن مواد نامرغوب (الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر در چله) در فرش که موجب می‌شود وقتی فرش در معرض گرما قرار بگیرد دچار جمع شدگی و در نتیجه کیسی شود.
نگارخانه
کیسی
منابع
کارگر، حمید (۱۳۹۳). کیسی. شماره ۷-۸، طره؛ مجله فرش دست‌باف ایران.