فرش تبت
فرش تبت یا قالی تبت از فرش‌های شرقی است که در کشور تبت بافته می‌شود. در واقع تبت واقع در آسیای میانه از جنوب به نپال، بوتان و برمه، از غرب به هند و از شمال و شرق به چین محدود می‌شود. قدیمی‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی فرش‌پاره‌های تبت با روش کربن، تاریخ آن‌ها را به ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد مربوط می‌کند. تاریخ بافت قالی‌های موجود به روش تجربی قرن هفدهم میلادی تعیین شده ولی با اطمینان بیشتری دهه ۱۸۸۰ میلادی به عنوان تاریخ شروع قالی‌بافی مشخص می‌شود. مدارکی از تولید کارگاهی یا تجاری قالی از اواخر قرن هیجدهم میلادی موجود است.
طرح قالی تبت اصولاً تحت تأثیر قالی چین و تا حد کمتری تحت تأثیر قالی ترکستان شرقی است. برخی نقوش بومی نیز در آن استفاده می‌شوند. برخی رنگ‌ها در قالی تبت با کاربرد آن‌ها مرتبط است. رنگ‌های نارنجی و طلایی در قالی‌هایی که برای مراسم مذهبی است استفاده می‌شود. رنگ خرمایی مایل به قرمز اغلب برای کف‌پوش معابد در نظر گرفته می‌شود. پوست ببر از قدیم مورد علاقه نجبا و حکمرانان تبت بود. بنابراین، فرش‌های قدیمی تبت طرح پوست ببر را داشتند و به عنوان یک نشان تشخص مورد توجه بودند. تعداد زیادی نمونه قدیمی فرش تبت با طرح شطرنجی موجود است.
به جز چند مورد، باقی فرش‌های قدیمی تبت تمام پشم هستند. بسیاری از فرش‌های قدیمی تبت دارای یک پارچه قرمز در پشت و لبه‌هایشان هستند. گره‌زنی در قالی تبت با یک روش خاص پودپیچی انجام می‌شود. یک پود یک‌سره به دور دو تار و سپس به دور یک میله راهنما می‌پیچد. پس از این‌که تعداد مورد نیاز از یک رنگ به این ترتیب به دور تارها و میله راهنما به صورت حلقه پیچیده شدند، حلقه‌ها بریده و میله راهنما برداشته می‌شود. به صورت یک‌درمیان، یک رج پودهای بریده شده و چند رج پود زمینه قرار می‌گیرند. نتیجه کار یک ساختار پرزدار است که شبیه بام سفالی یا پرده کرکره، لایه‌هایی روی یکدیگر قرار می‌گیرند. برخی قالی‌های تبت با گره متقارن بافته می‌شوند. رج‌شمار این فرش‌ها بین ۱۲ تا ۳۵ می‌باشد. فرش‌های قدیمی درشت‌باف‌تر هستند. فرش‌های معاصر اغلب پس از بریده شدن از دار، به صورت نقش برجسته درمی‌آیند.
در سال ۱۹۵۹ میلادی و با اقدام چین برای انضمام تبت، بسیاری از تبتی‌ها به نپال، بوتان و هند گریختند. در پناهگاه‌های این کشورها، تبتی‌ها شروع به تولید تجاری قالی به روش خود نمودند. طرح این قالی‌ها بسیار متنوع است و فقط تعداد کمی از نقوش سنتی باقی ماندند. رنگ‌های شیمیایی‌ای استفاده شدند که در هماهنگی با رنگ‌های طبیعی نبودند. این قالی‌ها دارای رج‌شمار حدود ۲۰ هستند و ساختار آن‌ها مناسب است. اخیراً قالی‌های سفارشی در تبت با استفاده از طرح‌ها و روش‌های سنتی و رنگ‌های طبیعی تولید می‌شود که شبیه به پروژه دوباگ[۱] در ترکیه است.[۲]
| فرش تبت | |
|---|---|
| اطلاعات کلی | |
| نام | فرش تبت |
| نام (En) | Tibetan Carpet, Tibetan Rug |
| نام(های) دیگر | قالی تبت |
| خاستگاه |
 تبت |
| ویژگی‌های فنی | |
| طرح‌های رایج | هندسی |
| رنگ‌های رایج | آبی، قرمز، زرد، قهوه‌ای، عاجی |
| جنس پرز | پشم |
| جنس تار و پود | پشم، پنبه |
| نوع گره | متقارن (ترکی)، نامتقارن (فارسی) |
پانویس
منابع
- بصام، جلال‌الدین. ۱۳۹۲. فرهنگ فرش دست‌باف. تهران: بنیاد دانشنامه‌نگاری ایران.