فرش تبت: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات فرش و قالی |بالا = <!--عبارتی که در بالاترین سطر درون جعبه ظاهر م...» ایجاد کرد) |
|||
| (۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱۶: | سطر ۱۶: | ||
| − | |خاستگاه = <!--کشور: استان: شهر--> | + | |خاستگاه = <!--کشور: استان: شهر--> {{flag|تبت}} |
|رده = <!--قالی شهری/ قالی روستایی/ قالی عشایری--> | |رده = <!--قالی شهری/ قالی روستایی/ قالی عشایری--> | ||
|نمونه برجسته = <!--نمونه خاص در موزه یا مجموعه شخصی--> | |نمونه برجسته = <!--نمونه خاص در موزه یا مجموعه شخصی--> | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۲۴: | ||
<!--ویژگی‌های فنی قالی--> | <!--ویژگی‌های فنی قالی--> | ||
| − | |طرح‌های رایج = | + | |طرح‌های رایج = [[هندسی]] |
|طرح‌های بومی رایج = | |طرح‌های بومی رایج = | ||
|نقش‌ها و نقش‌مایه‌های رایج = | |نقش‌ها و نقش‌مایه‌های رایج = | ||
|اندازه‌های رایج = | |اندازه‌های رایج = | ||
| − | |رنگ‌های رایج = | + | |رنگ‌های رایج = آبی، قرمز، زرد، قهوه‌ای، عاجی |
|شیوه رنگرزی = | |شیوه رنگرزی = | ||
| − | |جنس پرز = | + | |جنس پرز = [[پشم]] |
| − | |جنس تار و پود = | + | |جنس تار و پود = پشم، [[پنبه]] |
|شیوه بافت = | |شیوه بافت = | ||
| − | |نوع گره = | + | |نوع گره = [[گره متقارن|متقارن]] (ترکی)، [[گره نامتقارن|نامتقارن]] (فارسی) |
|رج‌شمار = | |رج‌شمار = | ||
|توضیح افزوده = | |توضیح افزوده = | ||
}} | }} | ||
| − | '''فرش تبت''' یا '''قالی تبت''' تبت واقع در آسیای میانه از جنوب به نپال، بوتان و برمه، از غرب به هند و از شمال و شرق به چین محدود می‌شود. قدیمی‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی فرش‌پاره‌های تبت با روش کربن، تاریخ آن‌ها را به ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد مربوط می‌کند. تاریخ بافت قالی‌های موجود به روش تجربی قرن هفدهم میلادی تعیین شده ولی با اطمینان بیشتری دهه ۱۸۸۰ میلادی به عنوان تاریخ شروع قالی‌بافی مشخص می‌شود. مدارکی از تولید کارگاهی یا تجاری قالی از اواخر قرن هیجدهم میلادی موجود است.<br> | + | '''فرش تبت''' یا '''قالی تبت''' از فرش‌های شرقی است که در کشور تبت بافته می‌شود. در واقع تبت واقع در آسیای میانه از جنوب به نپال، بوتان و برمه، از غرب به هند و از شمال و شرق به چین محدود می‌شود. قدیمی‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی فرش‌پاره‌های تبت با روش کربن، تاریخ آن‌ها را به ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد مربوط می‌کند. تاریخ بافت قالی‌های موجود به روش تجربی قرن هفدهم میلادی تعیین شده ولی با اطمینان بیشتری دهه ۱۸۸۰ میلادی به عنوان تاریخ شروع قالی‌بافی مشخص می‌شود. مدارکی از تولید کارگاهی یا تجاری قالی از اواخر قرن هیجدهم میلادی موجود است.<br> |
| − | طرح قالی تبت اصولاً تحت تأثیر قالی چین و تا حد کمتری تحت تأثیر قالی ترکستان شرقی است. برخی نقوش بومی نیز در آن استفاده می‌شوند. برخی رنگ‌ها در قالی تبت با کاربرد آن‌ها مرتبط است. رنگ‌های نارنجی و طلایی در قالی‌هایی که برای مراسم مذهبی است استفاده می‌شود. رنگ خرمایی مایل به قرمز اغلب برای کف‌پوش معابد در نظر گرفته می‌شود. پوست ببر از قدیم مورد علاقه | + | طرح قالی تبت اصولاً تحت تأثیر قالی چین و تا حد کمتری تحت تأثیر قالی ترکستان شرقی است. برخی نقوش بومی نیز در آن استفاده می‌شوند. برخی رنگ‌ها در قالی تبت با کاربرد آن‌ها مرتبط است. رنگ‌های نارنجی و طلایی در قالی‌هایی که برای مراسم مذهبی است استفاده می‌شود. رنگ خرمایی مایل به قرمز اغلب برای کف‌پوش معابد در نظر گرفته می‌شود. پوست ببر از قدیم مورد علاقه نجبا و حکمرانان تبت بود. بنابراین، فرش‌های قدیمی تبت طرح پوست ببر را داشتند و به عنوان یک نشان تشخص مورد توجه بودند. تعداد زیادی نمونه قدیمی فرش تبت با طرح شطرنجی موجود است.<br> |
| − | به جز چند مورد، باقی فرش‌های قدیمی تبت تمام پشم هستند. بسیاری از فرش‌های قدیمی تبت دارای یک پارچه قرمز در پشت و لبه‌هایشان هستند. گره‌زنی در قالی تبت با یک روش خاص پودپیچی انجام می‌شود. یک پود | + | به جز چند مورد، باقی فرش‌های قدیمی تبت تمام پشم هستند. بسیاری از فرش‌های قدیمی تبت دارای یک پارچه قرمز در پشت و لبه‌هایشان هستند. گره‌زنی در قالی تبت با یک روش خاص پودپیچی انجام می‌شود. یک پود یکسره به دور دو تار و سپس به دور یک میله راهنما می‌پیچد. پس از این‌که تعداد مورد نیاز از یک رنگ به این ترتیب به دور تارها و میله راهنما به صورت حلقه پیچیده شدند، حلقه‌ها بریده و میله راهنما برداشته می‌شود. به صورت یک‌درمیان، یک رج پودهای بریده شده و چند رج پود زمینه قرار می‌گیرند. نتیجه کار یک ساختار پرزدار است که شبیه بام سفالی یا پرده کرکره، لایه‌هایی روی یکدیگر قرار می‌گیرند. برخی قالی‌های تبت با گره متقارن بافته می‌شوند. رج‌شمار این فرش‌ها بین ۱۲ تا ۳۵ می‌باشد. فرش‌های قدیمی درشت‌باف‌تر هستند. فرش‌های معاصر اغلب پس از بریده شدن از دار، به صورت نقش برجسته درمی‌آیند.<br> |
| + | در سال ۱۹۵۹ میلادی و با اقدام چین برای انضمام تبت، بسیاری از تبتی‌ها به نپال، بوتان و هند گریختند. در پناهگاه‌های این کشورها، تبتی‌ها شروع به تولید تجاری قالی به روش خود نمودند. طرح این قالی‌ها بسیار متنوع است و فقط تعداد کمی از نقوش سنتی باقی ماندند. رنگ‌های شیمیایی‌ای استفاده شدند که در هماهنگی با رنگ‌های طبیعی نبودند. این قالی‌ها دارای رج‌شمار حدود ۲۰ هستند و ساختار آن‌ها مناسب است. اخیراً قالی‌های سفارشی در تبت با استفاده از طرح‌ها و روش‌های سنتی و رنگ‌های طبیعی تولید می‌شود که شبیه به پروژه دوباگ<ref>Dobag</ref> در ترکیه است.<ref>بصام، ۱۳۹۲، ۲۹۸-۲۹۹</ref> | ||
| + | ==پانویس== | ||
| + | {{پانویس}} | ||
| − | + | ==منابع== | |
| − | + | # بصام، جلال‌الدین. ۱۳۹۲. ''فرهنگ فرش دست‌باف''. تهران: بنیاد دانشنامه‌نگاری ایران. | |
| − | + | {{ترتیب‌پیش‌فرض:تبت، قالی}} | |
| − | + | [[رده:مدخل‌های کلی]] | |
| − | + | [[en:Tibetan Carpet]] | |
نسخهٔ کنونی تا ۲ مرداد ۱۳۹۹، ساعت ۱۲:۳۷
| فرش تبت | |
|---|---|
| اطلاعات کلی | |
| نام | فرش تبت |
| نام (En) | Tibetan Carpet, Tibetan Rug |
| نام(های) دیگر | قالی تبت |
| خاستگاه |
 تبت |
| ویژگی‌های فنی | |
| طرح‌های رایج | هندسی |
| رنگ‌های رایج | آبی، قرمز، زرد، قهوه‌ای، عاجی |
| جنس پرز | پشم |
| جنس تار و پود | پشم، پنبه |
| نوع گره | متقارن (ترکی)، نامتقارن (فارسی) |
فرش تبت یا قالی تبت از فرش‌های شرقی است که در کشور تبت بافته می‌شود. در واقع تبت واقع در آسیای میانه از جنوب به نپال، بوتان و برمه، از غرب به هند و از شمال و شرق به چین محدود می‌شود. قدیمی‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی فرش‌پاره‌های تبت با روش کربن، تاریخ آن‌ها را به ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد مربوط می‌کند. تاریخ بافت قالی‌های موجود به روش تجربی قرن هفدهم میلادی تعیین شده ولی با اطمینان بیشتری دهه ۱۸۸۰ میلادی به عنوان تاریخ شروع قالی‌بافی مشخص می‌شود. مدارکی از تولید کارگاهی یا تجاری قالی از اواخر قرن هیجدهم میلادی موجود است.
طرح قالی تبت اصولاً تحت تأثیر قالی چین و تا حد کمتری تحت تأثیر قالی ترکستان شرقی است. برخی نقوش بومی نیز در آن استفاده می‌شوند. برخی رنگ‌ها در قالی تبت با کاربرد آن‌ها مرتبط است. رنگ‌های نارنجی و طلایی در قالی‌هایی که برای مراسم مذهبی است استفاده می‌شود. رنگ خرمایی مایل به قرمز اغلب برای کف‌پوش معابد در نظر گرفته می‌شود. پوست ببر از قدیم مورد علاقه نجبا و حکمرانان تبت بود. بنابراین، فرش‌های قدیمی تبت طرح پوست ببر را داشتند و به عنوان یک نشان تشخص مورد توجه بودند. تعداد زیادی نمونه قدیمی فرش تبت با طرح شطرنجی موجود است.
به جز چند مورد، باقی فرش‌های قدیمی تبت تمام پشم هستند. بسیاری از فرش‌های قدیمی تبت دارای یک پارچه قرمز در پشت و لبه‌هایشان هستند. گره‌زنی در قالی تبت با یک روش خاص پودپیچی انجام می‌شود. یک پود یکسره به دور دو تار و سپس به دور یک میله راهنما می‌پیچد. پس از این‌که تعداد مورد نیاز از یک رنگ به این ترتیب به دور تارها و میله راهنما به صورت حلقه پیچیده شدند، حلقه‌ها بریده و میله راهنما برداشته می‌شود. به صورت یک‌درمیان، یک رج پودهای بریده شده و چند رج پود زمینه قرار می‌گیرند. نتیجه کار یک ساختار پرزدار است که شبیه بام سفالی یا پرده کرکره، لایه‌هایی روی یکدیگر قرار می‌گیرند. برخی قالی‌های تبت با گره متقارن بافته می‌شوند. رج‌شمار این فرش‌ها بین ۱۲ تا ۳۵ می‌باشد. فرش‌های قدیمی درشت‌باف‌تر هستند. فرش‌های معاصر اغلب پس از بریده شدن از دار، به صورت نقش برجسته درمی‌آیند.
در سال ۱۹۵۹ میلادی و با اقدام چین برای انضمام تبت، بسیاری از تبتی‌ها به نپال، بوتان و هند گریختند. در پناهگاه‌های این کشورها، تبتی‌ها شروع به تولید تجاری قالی به روش خود نمودند. طرح این قالی‌ها بسیار متنوع است و فقط تعداد کمی از نقوش سنتی باقی ماندند. رنگ‌های شیمیایی‌ای استفاده شدند که در هماهنگی با رنگ‌های طبیعی نبودند. این قالی‌ها دارای رج‌شمار حدود ۲۰ هستند و ساختار آن‌ها مناسب است. اخیراً قالی‌های سفارشی در تبت با استفاده از طرح‌ها و روش‌های سنتی و رنگ‌های طبیعی تولید می‌شود که شبیه به پروژه دوباگ[۱] در ترکیه است.[۲]
پانویس
منابع
- بصام، جلال‌الدین. ۱۳۹۲. فرهنگ فرش دست‌باف. تهران: بنیاد دانشنامه‌نگاری ایران.